Επαμεινώνδας Αρβανίτης

ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ Γ. ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ

Μεγάλος ευεργέτης και σπάνιος άνθρωπος

Του Γρηγόρη Βαρελά

«Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος» Ψαλμ. ΙΙΙ, 6

 

Α. Βιογραφικό Σημείωμα

Ο βιογραφούμενος, πρωτότοκο παιδί (μεταξύ πέντε) του Γιώργου Αρβανίτη, γεννήθηκε στην Ελευθέριανη το 1882. Ο παππούς του Νικόλαος Γκούτσιος είχε εγκαταλείψει το Κεράσοβο Κονίτσης περί το 1850, μετά από φόνο τούρκου για το χαράτσι, πολιτογραφήθηκε στην Ελευθέριανη ως Νικόλαος Αρβανίτης, νυμφεύθηκε και απόκτησε τέσσερα αγόρια και δυο κορίτσια.

Ο Νικόλαος Αρβανίτης, κτίστης το επάγγελμα, έκτισε στο χωριό τέσσερα σπίτια, ένα για κάθε «παιδί» του. Όμως ο τρίτος γιος του, ο Χρήστος, θεώρησε την μοιρασιά άδικη και, μια χειμωνιάτικη νύχτα το 1897, έβαλε φωτιά στο σπίτι του αδελφού του Γιώργου, που δεν ήταν στο χωριό. Κάηκαν ολοσχερώς το σπίτι, με τα λιγοστά έπιπλα-σκεύη-εργαλεία και όλες οι προμήθειες (300 οκάδες φασόλια κλπ), που προορίζονταν για διατροφή και σπόρια μέχρι τη νέα σοδειά.

Τα πέντε παιδιά και η μάνα τους, που κοιμόνταν στο υπόγειο, γλύτωσαν ως εκ θαύματος.

Όταν το αστυνομικό απόσπασμα κάλεσε τον δράστη, στην Αγία Κυριακή για απολογία, εκεί παρουσιάσθηκε ο Γιώργος, με την ελπίδα ότι θα σώσει τον δράστη αδελφό του. Όμως το απόσπασμα δεν πίστεψε τους ισχυρισμούς του, θεώρησε ότι ήταν αυτός ο δράστης, τον ξυλοκόπησε άγρια και πέθανε από εσωτερική αιμορραγία.

Η χήρα Κυριάκω και τα πέντε ορφανά, ηλικίας 4 μέχρι 15 ετών, που ήταν ο Επαμεινώνδας, έμειναν, το καταχείμωνο, χωρίς προστάτη, στέγη και τρόφιμα. Χτίσθηκε νέο σπίτι στα γρήγορα, με έντονες κακοτεχνίες. Ο Επαμεινώνδας βγήκε στην ζωοκλοπή, που ήταν την εποχή εκείνη συνηθισμένο «επάγγελμα» και έγινε γρήγορα το πρωτοπαλήκαρο μεγάλου ζωοκλέπτη συγχωριανού του.

Το 1902 οι χωροφύλακες τους εντόπισαν, νύχτα κοντά στο χωριό, έγινε σφοδρή ανταλλαγή πυρών και τραυματίσθηκε ένας χωροφύλακας. Τότε ο Επαμεινώνδας εγκατέλειψε το χωριό (20 ετών) και έφυγε για την Αμερική, με άλλο ονοματεπώνυμο, επειδή ήταν καταζητούμενος από την αστυνομία.

Εγκαταστάθηκε στο Ντητρόϊτ Μίτσιγκαν και εργάσθηκε, ως πιατάς αρχικά και ως μάγειρας αργότερα, σε μεγάλο εβραϊκό εστιατόριο.

Εκεί γνώρισε και ερωτεύθηκε την Αικατερίνη Φουντούκη, από την Παλαιοπαναγιά Σπάρτης. Ήταν χήρα, μικρότερή του κατά 4 χρόνια, είχε εννέα αδέρφια (τα 6 στο Ντητρόϊτ) και δούλευε σε εστιατόριο των αδερφών της. Παρά την έντονη αντίθεση των αδερφών της, παντρεύτηκαν το 1925. Άνοιξαν δική τους καντίνα (fast-food), μία αρχικά και δύο αργότερα, όπου δούλευαν μέρα-νύχτα, αυτός ως μάγειρας και εκείνη ως σερβιτόρα. Με σκληρή εργασία απόκτησαν, σε λίγα χρόνια, τεράστια περιουσία, περίπου 4 εκατ. δραχμές το 1930. Δεν έπαθαν ζημιά από το κραχ, γιατί τα δολλάρια τα έκρυβαν σε στρώματα.

Στο χωριό η μάνα του, η Κυριάκω, τον περίμενε τριάντα χρόνια, με τον καϋμό «να τον δω και να πεθάνω», όπως και έγινε. Το 1932 επέστρεψε στην Ελλάδα, μαζί με την σύζυγό του, που την λάτρευε. Η γριά μάνα του κατέβηκε στη Ναύπακτο, έμεινε με τα παιδιά της μια μέρα, εκείνα έφυγαν (προφανώς για τη Σπάρτη), η γριά στενοχωρήθηκε, αρρώστησε και πέθανε την άλλη μέρα! Η κηδεία της έγινε στη Ναύπακτο, απόντος του Επαμεινώνδα.

Ξαναγύρισαν στην Ελλάδα το 1935. Μεταξύ άλλων αγορών-έργων, έκτισε στη Λεπτοκαριά διόροφο πέτρινο σπίτι, (με μεγάλο κτήμα, δένδρα, δικό του νερό κλπ), όπου, μικρό παιδί, τους γνώρισα από κοντά τρία καλοκαίρια.

Προ του πολέμου έφυγαν πάλι για την Αμερική. Η Αικατερίνη πέθανε το 1946, η σωρός της μεταφέρθηκε με πλοίο (ταξίδι 40 ημερών) και η κηδεία της έγινε στη Ναύπακτο, απόντος του Επαμεινώνδα.

Μετά την απελευθέρωση ο βιογραφούμενος επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα. Το 1957 (75 ετών), νυμφεύθηκε την Ευφροσύνη Μποτάκη, μια καλοκάγαθη γυναίκα, νεότερή του κατά 22 χρόνια. Έμεναν με ενοίκιο, αρχικά στα Πετράλωνα και αργότερα στην Ηλιούπολη, σε ένα δωμάτιο.

Έζησε μαζί της μέχρι το 1963, που η Ευφροσύνη πέθανε. Είχαν αρχίσει ξαφνικά τρομακτικοί κεφαλόπονοι, έχανε τα λογικά της και την έκλεισαν στο Δρομοκαίτειο Ψυχιατρείο στο Δαφνί για δύο χρόνια. Αλλά, όπως αποδείχθηκε από την νεκροψία, έπασχε από καρκίνο στον εγκέφαλο. Από τερατώδες ιατρικό λάθος διάγνωσης πέρασε αβάσταχτους πόνους (χωρίς μορφίνη κλπ) και είχε οικτρό τέλος.

Έτσι έμεινε μόνος και έρημος, με καρδιολογικά προβλήματα να αυτοσυντηρείται ασκητικά, σε ηλικία 81 ετών, με σύνταξη 71 δολλάρια (για ενοίκιο, φαγητό, φάρμακα κλπ) και με συντροφιά τους κοριούς! Πέθανε την 13.5.1970, πάμφτωχος, στο Νοσοκομείο, μέσα σε τρεις μέρες. Η κηδεία του έγινε στον Άγιο Δημήτριο Ναυπάκτου, με δημόσια δαπάνη και παρουσία περίπου 30 ατόμων, και η ταφή του στον Άγιο Γεώργιο.

Είχε φτιάξει μαρμάρινο επιβλητικό τάφο, μπροστά και δεξιά του ναού, αφού είχαν προηγηθεί εκβραχισμοί, με δαπάνη του ίδιου. Ο τάφος αυτός μεταφέρθηκε στο βόρειο-πίσω μέρος του λόφου, όπου και παραμένει ημιτελής (χωρίς μαρμάρινη επένδυση) και με μαυρισμένες (από το χρόνο) τις τέσσερες προτομές, του Επαμεινώνδα, της Αικατερίνης, του πεθερού του και της Ευφροσύνης. Η τελευταία προτομή, (με την επιγραφή ΔΩΡΕΑ), προορίζονταν για τον Άγιο Δημήτριο στην Ελευθέριανη.

Β. Κοινωφελές έργο του

1. Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτη. Μαρμάρινο άγαλμα Τσολιά στην κεντρική Πλατεία Φαρμάκη, στη μνήμη της συζύγου του Αικατερίνης. Φιλοτεχνήθηκε, το 1947, σε επιθετική κίνηση ξιφολογχήσεως. Αναρχικοί έχουν σπάσει κατ΄ επανάληψη την κάννη του όπλου του, που λείπει μαζί με την ξιφολόγχη, (όπως και το σπαθί του Θερβάντες, η μύτη της προτομής του δωρητή στον τάφο του κλπ).

Για την προστασία του, πριν το άγαλμα υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές και καταστραφεί, έχω υποβάλει, δημόσια, εμπεριστατωμένη πρόταση στο Δήμο Ναυπάκτου, με σκοπό την εξεύρεση της άριστης δυνατής λύσης (υποβολή προτάσεων, αξιολόγησή των από ειδική Επιτροπή, κάλυψη δαπάνης εκ μέρους μου κλπ).

2. Οικία ημιανώγεια – λιθόκτιστη στο κέντρο της Ναυπάκτου (οδός Αρβανίτη). Μεταβιβάσθηκε το 1947 στο Ίδρυμα «Νοσοκομείο Ναυπάκτου», (που συστάθηκε από τον Γεώργιο Καπουρδέλη), ως δωρεά του στη μνήμη της συζύγου του Αικατερίνης.

Μετά 21 χρόνια απραξίας, η οικία περιήλθε το 1968 στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου Βομβοκούς Ναυπάκτου. Σε εντοιχισμένη πλάκα στην πρόσοψή της, αναγράφεται: «Εις δόξαν Θεού και εις διακονίαν του λαού ανήγειρεν εκ θεμελίων ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ Αλέξανδρος με συνδρομή Επαμ. Αρβανίτη, Σταύρου Τσαντίλη και Μαρίας Διβάρη, εν έτει σωτηρίω 1988″.

Το ισόγειο έχει ενοικιασθεί σε φωτογραφείο και στον πρώτο όροφο, όπως αναγράφεται σε δύο εντυπωσιακές πινακίδες, στεγάζονται ο Σύλλογος Φίλων της ανωτέρω Μονής και ο Ελληνοαμερικανικός Σύλλογος Ναυπάκτου.

Βάσει των ανωτέρω, αδικείται τα μέγιστα η μνήμη του μεγάλου δωρητή. Αλλά, και εν ζωή, όταν ο δωτηρής είχε ξεπέσει οικονομικά και αντιμετώπιζε βιοτικό πρόβλημα, ζήτησε κατ΄ επανάληψη να γυρίσει και να πεθάνει στο σπίτι του, χωρίς αποτέλεσμα!

3. Aνέγερση, εκ θεμελίων το 1950, του Αγίου Δημητρίου στην Ελευθέριανη, στη μνήμη της συζύγου του Αικατερίνης. Τις πέτρες, για να κτισθεί η μεγάλη αυτή και ωραία εκκλησία, τις κουβάλησαν, με ζώα και στην πλάτη τους γυναίκες του χωριού, από απόσταση μέχρι και ένα χιλ/τρο.

4. Αγορά οικοπέδου δύο στρεμμάτων, στην Παλαιοπαναγιά Σπάρτης, ακριβώς απέναντι από το σπίτι της Αικατερίνης, και ανέγερση (1950-51), στη μνήμη της, μεγάλου λιθόκτιστου Δημοτικού Σχολείου, με αθλοπαιδιές, στο οποίο φοιτούσαν τα πρώτα χρόνια 300 παιδιά. Το Σχολείο δεν λειτουργεί από το 1995, καταβάλλονται δε συντονισμένες προσπάθειες για την επαναλειτουργία του.

Για να ολοκληρωθεί η κατασκευή του Σχολείου ο δωρητής αναγκάσθηκε να μεταβεί στις Η.Π.Α. και να δουλέψει (70 ετών) σε καλά αμειβόμενες, αλλά ανθυγιεινές εργασίες (καθαρισμοί υπονόμων).

5. Σωρεία δωρεών, γνωστών και αγνώστων, σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, εκκλησίες – μοναστήρια, συγγενείς και αναξιοπαθούντες, για τις οποίες δωρεές ποτέ δεν μιλούσε (περίπου 500 ευχαριστήριες επιστολές).

Αναπαλλοτρίωτη κατάθεσή του στην Ε.Τ.Ε., (την επιμέλεια της οποίας είχε αναθέσει, με την ίδια σύμβαση, στον γράφοντα), ώστε με τους τόκους της να αγοράζουν οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Ελευθέριανης γραφική ύλη κάθε χρόνο, δεν έγινε δεκτή από την Σχολική Εφορεία. Κατέστη δε αδύνατο, λόγω αυτής της αρνήσεως, να μεταφερθεί η κατάθεση, όταν έκλεισε το ανωτέρω Σχολείο, στο Γ΄ Δημοτικό Σχολείο Ναυπάκτου, (όπως ορίζονταν στο έγγραφο της δωρεάς), με αποτέλεσμα η δωρεά να καταλήξει στο Δημόσιο.

Γ. Συμπερασματικά, ο Επαμεινώνδας Αρβανίτης ήταν σπάνιος άνθρωπος.

Λεβέντικη κορμοστασιά, ευθυτενής και πάντοτε καλοντυμένος, μέχρι πριν καταπέσει.

Διάβαζε συνεχώς και έγραφε πυκνά και δυσανάγνωστα κολλυβογράμματα. Γλυκομί-λητος, πρόσχαρος και ευγενής. Καλοπροαίρετος άνθρωπος της προσφοράς, έπεφτε συχνά θύμα υποκριτών και συμφεροντολόγων και δοκίμαζε απίστευτες απογοητεύσεις από πολλές πλευρές. Βοήθησε πολλούς. Δεν έβλαψε κανένα, εκτός από τον εαυτό του.

Αγαπητός και περιζήτητος παντού, όσο ήταν πλούσιος. Όταν ξέπεσε οικονομικά τον ξέχασαν οι πάντες. Αλλά παρέμεινε πάντοτε αξιοπρεπής και υπερήφανος, σωστός και ακέραιος.

Ο συμπατριώτης μας και μεγάλος ευεργέτης Δημ. Παπαχαραλάμπους, με τον οποίον είχα άριστες φιλικές σχέσεις, μου ζήτησε πολλές φορές να τον πείσω να μετακομίσει σε καλό σπίτι, με δαπάνη του. Κατέστη αδύνατο!

Πέρασε ταραγμένη ζωή, με τραυματικά βιώματα και πολλές πικρίες. Του στοίχισε πολύ που έχασε νωρίς δύο θαυμάσιες συζύγους, 56 και 59 ετών, που τις λάτρευε κυριολεκτικά.

Φτωχός όταν ήταν μικρός, πλούσιος και ευεργέτης μετέπειτα, πάμφτωχος και στερημένος στα γεράματά του. Αν επέστρεφε σήμερα στη ζωή, θα ξαναγύριζε στον άλλο κόσμο, αυτοστιγμεί, μόλις αντίκριζε το σπίτι του, το Δημοτικό Σχολείο στην Παλαιοπαναγιά Σπάρτης, τον τάφο του. Από εγκεφαλικό ή συγκοπή καρδιάς!

Σημειώσεις

1. Στον Επαμεινώνδα Γ. Αρβανίτη ταιριάζει ο επιτάφιος του μεγάλου ποιητή και πολυεδρικού δραματουργού Μπερτολτ Μπρεχτ (Ποιήματα, μετάφραση Μ. Πλωρίτη, πέμπτη έκδοση, 2000, σελ. 95, Epitaph fur M.): «Από τους καρχαρίες γλύτωσα, τις τίγρεις τις εσκότωσα και με καταβροχθίσαν οι κοριοί»!!!

2. Με τις απόψεις, ως προς το άγαλμα του Τσολιά, του συμπατριώτη εκπαιδευτικού (που εκφράζεται ως φρούραρχος της Ναυπάκτου και ως θεόπεμπτη αυθεντία του πνεύματος), θα συμφωνούσε και ο Μπρεχτ (όπως ανωτέρω, σ.30) στο ποίημά του «ΑΥΤΗ Η ΑΝΕΡΓΙΑ!»:

«… ν΄ αποφασίσωμεν ότι το πρόβλημα ελύθη, και να το παραδώσωμεν στην λήθη».

Αλλά και εγώ θα συμφωνούσα ευχαρίστως με τον συμπατριώτη μου εκπαιδευτικό, υπό την προϋπόθεση ότι ίσως μπορεί, λόγω ειδικότητας, αλλά και κάποιας πνευματικής συγγένειας μαζί τους (ως προς το βίαιο ύφος του), να πείσει όσους ενεργούν βίαια να μην καταστρέψουν το ωραίο αυτό ΕΡΓΟ τέχνης.

3. Όταν ολοκληρωθεί, θετικά ή αρνητικά, η προσπάθειά μου να μην καταστραφεί το άγαλμα του Τσολιά, θα φέρω στη δημοσιότητα πληρέστερη βιογραφία του αδικημένου δωρητή, του «αγράμματου πιατά», όπως τον αποκαλούσαν κάποιοι άλλοι μορφωμένοι της εποχής εκείνης, με καταγραφή όλων των σχετικών προτάσεων και απόψεων, ώστε να αποδοθούν κάποτε «τα του Καίσαρος τω Καίσαρει»!.

Advertisement

Δημήτρης Παπαχαραλάμπους

ΔΗΜ. ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ – ΔΩΡΗΤΕΣ – ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ

Η ΠΡΩΤΗ ΜΑΣ ΓΝΩΡΙΜΙΑ – ΠΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΩΡΗΤΩΝ –

ΜΕΛΛΟΝ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ – ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΗ

Του Γρηγόρη Βαρελά, Οικονομολόγου

Θρακομακεδόνες, 18.1.2005

Α. Προ πενήντα ετών γνώρισα, κατά τύχη, τον μεγάλο δωρητή και εθνικό ευεργέτη Δημήτριο Παπαχαραλάμπους. Νέος υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα είχα τοποθετηθεί στο Τμήμα Συναλλάγματος στο Κεντρικό Β, Πλατεία Κλαυθμώνος, ως Βοηθός Προϊσταμένου (λόγω ξένων γλωσσών και όμοιας προϋπηρεσίας σε αγγλική Τράπεζα).

Ένα πρωινό, στις οκτώ ακριβώς, πρώτος πελάτης ο αείμνηστος δωρητής μας. Με πλησίασε ευγενικά, μου έδωσε μία τραπεζική επιταγή και μου ζήτησε να μεταφερθεί το αναγραφόμενο ποσό, 400.000 δολλαρίων, σε λ/σμό του στις Η.Π.Α.

Ψηλός και ευθυτενής, καλοβαλμένος και γλυκομίλητος, με εντυπωσιακή εμφάνιση κοσμοπολίτη. Είχα ακούσει γι΄ αυτόν από φιλική-συγγενική του οικογένεια, καθώς και για το ενδιαφέρον του να δημιουργήσει Βιβλιοθήκη στη Ναύπακτο.

Αφού συστήθηκα ως συμπατριώτης και μου είπε ότι είχε ακούσει για μένα, τον παρακάλεσα να μιλήσουμε λίγο στο διπλανό σαλόνι υποδοχής ξένων. Ήταν πολύ κουρασμένος και απογοητευμένος, γιατί αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τη Ναύπακτο και τα σχέδιά του, την προηγούμενη νύχτα, μετά πολύωρη και θυελλώδη συζήτηση στη Μητρόπολη, όπου συνεδρίασαν τα μέλη 15μελούς Επιτροπής. Μεσάνυχτα, στις 12.30, έχασε την υπομονή του, λόγω των έντονων αντεγκλήσεων, σηκώθηκε, έδειξε στην Επιτροπή την προαναφερθείσα επιταγή, λέγοντας «αυτό το χαρτί το προόριζα για τη Ναύπακτο, αλλά δεν είσθε άξιοι να το διαχειρισθείτε», τους καληνύχτισε και έφυγε με ταξί για την Αθήνα και επιστροφή στις Η.Π.Α.

Τον διαβεβαίωσα ότι ήθελα να του μιλήσω, σχετικά με τις δωρεές του, χωρίς ιδιοτέλεια, του πρότεινα να κατατεθεί η επιταγή, απίστευτου για την εποχή εκείνη ποσού, σε λογ/σμό επ΄ ονόματί του σε συνάλλαγμα προς εξασφάλιση από τυχόν απώλεια ή κλοπή, (αφού ήταν εύκολη τότε η λαθραία εξαγωγή συναλλάγματος σε αυξημένη τιμή), και με αυξημένο επιτόκιο, λόγω του μεγάλου ποσού της. Συμφωνήσαμε δε να συναντηθούμε, νωρίς το απόγευμα, στο ξενοδοχείο που έμενε κοντά στην Ομόνοια.

Στην πολύωρη συζήτησή μας τόνισε, κατ΄ επανάληψη, την έντονη αγάπη του στη Ναύπακτο και τη νεολαία, (ο ίδιος μάθαινε να γράφει σε πέτρινες πλάκες), μίλησε για τις προθέσεις του να φανεί χρήσιμος στον τόπο, αλλά και για τις μεγάλες δυσκολίες, που εξαρχής αντιμετώπιζε από πολλές πλευρές. Περίμενε βέβαια κάποιες αντιδράσεις από το δικό του περιβάλλον, αλλά του ήταν αδιανόητα τόσα άλλα προβλήματα. Πολύ περισσότερο, από ανθρώπους μορφωμένους και σε υπεύθυνους τομείς στο τοπικό κοινωνικό γίγνεσθαι και μάλιστα όταν πρόκειταν για δωρεές προς το κοινωνικό σύνολο.

Ο σκοπός που έγινε η Επιτροπή ήταν γνωστός, η προαναφερθείσα σύσκεψη είχε προγραμματισθεί από πολύ καιρό και ο δωρητής, φεύγοντας από τις Η.Π.Α., εύλογα ανέμενε, όπως του είχαν υποσχεθεί, μελετημένες προτάσεις για συγκεκριμένα έργα, τρόπους υλοποίησης και κάποιο χρονοδιάγραμμα. Όμως, αντί όλων αυτών, έζησε έντονους καυγάδες και αλληλοκατηγορίες, στη σύσκεψη της Επιτροπής, κυρίως δε σε κατ΄ ιδίαν συζητήσεις τις δύο προηγούμενες μέρες στη Ναύπακτο. Με κίνητρα σαφώς προσωπικά, συμφέροντος και κομματικά, γνωστά και ως ελληνικές αδυναμίες.

Στη συζήτησή μας, που συνεχίσθηκε και την επόμενη μέρα, του μίλησα γενικότερα για την εδώ νοοτροπία, στη χώρα του εγωκεντρισμού, αλλιώς του «ξέρεις ποιός είμαι εγώ», και του ανέλυσα τις αντικειμενικές δυσχέρειες προκειμένου για έργα που χρειάζονται χρόνια για να ολοκληρωθούν (εργολαβίες κλπ), την αναχρονιστική νομοθεσία σχετικά με τα Ιδρύματα, τις χρονοβόρες νομικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες, την έλλειψη οργανώσεως και κατάλληλου προσωπικού στο Δήμο κλπ.

Δέχθηκε κατ΄ αρχάς να επανεξετάσει το όλο θέμα, συζητήσαμε μερικές σκέψεις-προτάσεις μου, για έργα στη Ναύπακτο και τη Ναυπακτία και για τον τρόπο υλοποίησής τους, και του έδωσα σχετικό συνοπτικό Σημείωμά μου.

Του άρεσε ιδιαίτερα πρότασή μου να οργανωθεί ολιγομελής ομάδα και να αγορασθούν τα απαραίτητα βασικά μηχανήματα (2 μπουλντόζες, εκσκαφέας, 1-2 φορτηγά αυτοκίνητα, κομπρεσέρ κλπ), με σκοπό την διάνοιξη δρόμων μεταξύ των χωριών της Ναυπακτίας, που η επικοινωνία των τότε ήταν σε άθλια κατάσταση. Συνεννοήθηκε τηλεφωνικώς με τον συγχωριανό και φίλο του Δημήτριο Λυμπέρη και συμφώνησαν να χρηματοδοτήσουν, από κοινού, το συγκεκριμένο αυτό έργο.

Την τρίτη μέρα κάλεσα τους βουλευτές και πολιτευτές της Ναυπακτίας σε συνάντηση στο ξενοδοχείο του δωρητή, η οποία ήταν πολύ φιλική και ενδιαφέρουσα. Όλοι τον ενθάρρυναν και υποστήριξαν τις προτάσεις μου. Όταν δε μίλησε ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, απλά-πειστικά και με ενθουσιασμό, ο δωρητής στράφηκε προς εμένα, λέγοντας ότι συμφωνεί με τις προτάσεις μου, εφόσον όμως αναλάβω την όλη διαχείριση των έργων, προσθέτοντας μάλιστα να φύγω από την Τράπεζα!

Τον ευχαρίστησα, αλλά αρνήθηκα, επικαλούμενος την αρχική δήλωσή μου (ότι ενδιαφέρομαι χωρίς ιδιοτέλεια), παρατήρησε ότι γι΄ αυτό με θέλει και του αντέτεινα ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, πέρα άλλων (εύλογες αντιδράσεις συγγενικού του κύκλου, άλλες οι φιλοδοξίες μου, κλπ), ατυχώς στον τόπο μας, όσο τίμια και να εργασθώ, όλοι υποψιαζόμαστε όλους και κανείς δεν πιστεύει ότι υπάρχουν ανιδιοτελείς άνθρωποι.

Δέχθηκα μόνο να αναλάβω την φροντίδα και την υλοποίηση, όπως και έγινε (με απόδοση αναλυτικού λογ/σμού), δύο προτάσεών μου:

α. Την προικοδότηση 100 κοριτσιών, 50 από την γενέτειρά του Χώμορη και 50 από την Ελευθέριανη (γενέτειρα της μητέρας μου), αριθμός που δεν συμπληρώθηκε τελικά, παρά την έγκριση της Κεντρικής Επιτροπής να μην τηρηθεί όριο ηλικίας και

β. Την διάνοιξη του δρόμου Ελευθέριανης – Χώμορης (κυρίως με κομπρε-σέρ και εργάτες), υπό την άμεση επίβλεψη τριμελούς Επιτροπής, της εκλογής μου, από την Ελευθέριανη. Κάτι ανάλογο έγινε και για τον δρόμο Χώμορη-Μηλιά.

Ατυχώς, ελλείψει κατάλληλων-πρόθυμων προσώπων, δεν κατέστη δυνατή η συγκρότηση ολιγομελούς ομάδας για την διάνοιξη δρόμων μεταξύ των άλλων χωριών της Ναυπακτίας.

Τις ανωτέρω εργασίες μού της ανέθεσε και εγγράφως, ανοίχθησαν ειδικοί λογ/σμοί καταθέσεων στο ανωτέρω Κατάστημα και υπογράφηκαν τα απαιτούμενα σχετικά έγγραφα. Όπως δε έλεγε και έχει γράψει σε επιστολές του ο δωρητής, είναι οι μόνες δωρεές του που δεν τον στενοχώρησαν.

Ο προαναφερθείς αρχικός λογ/σμός συναλλάγματος στην Ε.Τ.Ε. λειτούργησε εν συνεχεία ως τροφοδότης λογ/σμός για όλα τα έργα του δωρητή.

Ακολούθησαν αλληλογραφία μεταξύ μας και μερικές συναντήσεις μας, στο επόμενο ταξίδι του, καθώς και όταν επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα.

Β. Έχω αποφύγει μέχρι σήμερα να γράψω οτιδήποτε, από την προσωπική μου εμπειρία, για τις περιπέτειες και τις πικρίες του μεγάλου ευεργέτης μας, κυρίως από ορισμένους μορφωμένους και εργολάβους της εποχής εκείνης.

Πενήντα χρόνια τώρα ο σχετικός φάκελος παραμένει «κλειστός» στο αρχείο μου, για δύο κυρίως λόγους: Γιατί αισθανόμουν, κατά κάποιο τρόπο, «συνένοχος» για όσα, ανυπαίτια, υπέστη ο απλός, εύπιστος και καλοκάγαθος δωρητής και, κυρίως, για να μη θιγεί το καλώς εννοούμενο συμφέρον της Ναυπάκτου. Την ίδια τακτική έχω τηρήσει και για τους δωρητές Επ. Αρβανίτη και Ι. Καπότα, οι φάκελοι των οποίων, («κλειστοί επί 60 και 40 χρόνια, αντίστοιχα), ανοίγονται τώρα σιγά-σιγά.

Γ. Πολλοί συμπατριώτες μας ακολούθησαν στο παρελθόν την Νουθεσία (βλπ. Τίμια Δώρα) του Γ. Αθάνα. «Στη μετρημένη αρκέσου ικανοποίηση / πως το καθήκον σου έπραξες εντίμως^./ κι αν ευτυχήσεις να ‘ναι ο μόχθος σου εύκαρπος,/ χαίρου να δρέπει τους καρπούς του ο Δήμος».

Οι περισσότεροι δωρητές διέθεσαν την περιουσία τους σε Ιδρύματα για κοινωφελείς σκοπούς μετά θάνατον. Εύκολη, ανώδυνη λύση, χωρίς όμως ικανοποιητικά αποτελέσματα και με μικρή συνήθως αναγνώριση της προσφοράς των.

Ενδεικτικά, όπως έχω γράψει (Εμπρός 28.5.04), μηδαμινή είναι η αναγνώριση της μεγάλης δωρεάς, (σημερινής αξίας 1 δισ. δρχ.), του Ιωάννη Καπότα, στον οποίον όμως οφείλεται, κατά κύριο λόγο, η ανέγερση του Αγίου Γεωργίου Ναυπάκτου. Δεν έχει ονοματοθετηθεί οδός στη μνήμη του.

Επίσης, η δωρηθείσα (1938) από τον Γεώργιο Καπουρδέλη έκταση 40 στρεμμάτων, για ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ, όταν εδέησε να καταμετρηθεί (1992) μετά 54 χρόνια (!) από το Δήμο Ναυπάκτου, βρέθηκε 28 στρεμμάτων!!! Μόνη δε τελευταία επιθυμία του δωρητή η τέλεση μνημοσύνου κατά την εορτή του Αγίου Γεωργίου (σημ. προσωπικά δεν θυμάμαι ποτέ κάτι τέτοιο!).

Λίγοι δωρητές θέλησαν, όπως ο Δημ. Παπαχαραλάμπους, να υλοποιήσουν και αξιοποιήσουν καλλίτερα την κοινωφελή προσφορά τους εν ζωή. Γι΄ αυτούς, (που θα είχε ουσιαστικό περιεχόμενο το ανωτέρω «χαίρου» του Γ. Αθάνα), πέρα των όποιων αποτελεσμάτων (θετικών ή αρνητικών), βέβαιο είναι ότι οι δωρεές τους λειτούργησαν εις βάρος της σωματικής και ψυχικής υγείας τους και συντόμευσαν το τέλος της ζωής τους.

Ο ίδιος ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, μεγάλος δωρητής και ευεργέτης (πηγές Νόβα, περιβόλι Νόβα στο Γρίμποβο, Ίδρυμα Γεωργίου και Μαρίας Αθανασιάδη-Νόβα κλπ), δοκίμασε, όπως είναι γνωστό, αχάριστη συμπεριφορά, κατά τα εγκαίνια του ΞΕΝΙΑ. Η μεγάλη αυτή δωρεά του παραμένει, επί περίπου εικοσαετία, ουσιαστικά αναξιοποίητη για το Δήμο Ναυπάκτου. Το χειρότερο δε, λόγω της ανωτέρω απαράδεκτης συμπεριφοράς, ανακλήθηκε η αρχική κληροδοσία του και δεν κληροδο-τήθηκε στο Δήμο η σπάνια οικία ΝΟΒΑ. Έτσι δεν αποκτήσαμε ένα υπέροχο επαρχιακό αρχοντικό και θαυμάσιο Μουσείο (πλούσιες βιβλιοθήκες, ανεκτίμητα έργα τέχνης και χειρόγραφα κλπ), που θα πρόβαλλε, διεθνώς, τη Ναυπακτία και την Ελλάδα.

Ο Επαμεινώνδας Αρβανίτης, όπως έχω γράψει κατ΄ επανάληψη, δώρησε το σπίτι του, στο ανωτέρω Ίδρυμα Γ. Καπουρδέλη, για να γίνει νοσοκομειακή μονάδα και πέθανε κυριολεκτικά στην ψάθα. Όταν, πάμφτωχος πια, ζήτησε να διαμείνει (χωρίς ενοίκιο) στο σπίτι του προβλήθηκε νομικό κώλυμα (επικύρωση δωρεάς με Προεδρικό Διάταγμα), ενώ, μετά αδράνεια 21 ετών σχετικά με το Νοσοκομείο, η δωρηθείσα οικία περιήλθε στην κυριότητα της Ι. Μονής, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, χωρίς την προβλεπόμενη από το Σύνταγμα (άρθρο 109 παρ. 2) έκδοση δικαστικής απόφασης. Το κυριότερο δε, έτσι ο ανωτέρω ΔΩΡΗΤΗΣ, του οικοπέδου και της οικίας του, από το 1988 κατέληξε απλός ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ (!) (βλπ. βιογραφία του, όπου τεκμηριώνω την κατάφωρη αδικία εις βάρος του δωρητή, «Εμπρός» 24.9.04), όπως αναγράφεται σε εντοιχισμένη πλάκα στην πρόσοψη της οικίας, με ταυτόχρονη προβολή του τότε Μητροπολίτη και άλλων, η συμβολή των οποίων στο έργο είναι ασυγκρίτως μικρότερη εκείνης του Επ. Αρβανίτη. Αυτή δε την «αναγνώριση» της προσφοράς του ατυχώς πρόλαβε και την γεύτηκε ο ευεργέτης-δωρητής, που πέθανε το 1970, υπό τραγικές-άθλιες συνθήκες!

Δ. Ο Δ. Παπαχαραλάμπους μου ζήτησε, κατ΄ επανάληψη, να πείσω, τον γνω-στό του και θείο μου Επ. Αρβανίτη, να μετακομίσει σε καλό σπίτι, αναλαμ-βάνοντας αυτός την δαπάνη. Προσπάθησα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Έτσι όμως, σύμφωνα και με τα εκτεθέντα αμέσως ανωτέρω, αποδεικνύεται πάντα επίκαιρος ο μέγας φιλόσοφος και το καθολικότερο πνεύμα της παγκόσμιας ιστορίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (Ηθ. Ευδήμ. 1241α, 35-36): Περισσότερο αγαπούν οι ευεργέτες αυτούς που ευεργέτησαν, παρά αυτοί που ευεργετήθηκαν τους ευεργέτες τους, «μάλλον φιλούσιν οι ποιήσαντες ευ τους παθόντες ή οι παθόντες ευ τους ποιήσαντας».

Ε. Συμπερασματικά, οι περίπου 30 δωρητές και ευεργέτες της Ναυπάκτου διέθεσαν την περιουσία τους για κοινωφελή έργα, που κοσμούν-προβάλλουν την πόλη και εξυπηρετούν τα μέγιστα τους κατοίκους της. Ορισμένοι μάλιστα, όπως οι αναφερόμενοι ανωτέρω, εις βάρος της υγείας και της ζωής τους.

Τα κυριότερα δημοτικά κτίρια της πόλης, Μουσεία κλπ, έγιναν με την αποφασιστική συμβολή των δωρητών της. Ποιά θα ήταν σήμερα η δημόσια και η πολιτιστική ζωή της Ναυπάκτου, χωρίς αυτά τα έργα; Ποιά πρόνοια υπάρχει για τις συνεχώς αυξανόμενες, με ταχύτατο ρυθμό, επιτακτικές ανάγκες για κοινόχρη-στους χώρους στην ραγδαίως αναπτυσσόμενη πόλη, η οποία μελλοντικά θα αποτελεί μια οικοδομική-ρυμοτομική και οικονομική ενότητα, από Ρίζα μέχρι Δωρίδα; Για τον Τουρισμό, που είναι η κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή του τόπου μελλοντικά;

ΣΤ. Πρέπει νομίζω να γίνει δημόσιος διάλογος, υπεύθυνα και αντικειμενικά, για τα θέματα αυτά και πολλά άλλα. Πρέπει να εξετασθεί τί έχουν κάνει, τί κάνουν και, κυρίως, τί πρέπει να κάνουν πολιτικοί, Δήμος, επιστήμονες, συλλογικοί φορείς και κάτοικοι εν γένει για μια πόλη, με τόσα προνόμια (φυσικά, ιστορικά κλπ), στην οποία ζουν οι ίδιοι και θα ζήσουν οι επερχόμενες γενιές, για τις οποίες έχουμε χρέος να μεριμνούμε. Διότι δημιουργείται βάσιμα η εντύπωση, ότι συμπεριφέρονται και ενεργούν, σχεδόν όλοι, όπως κάνουν οι παρεπιδημούντες (περαστικοί) σε μια πόλη, που πασχίζουν να αποκτήσουν γρήγορα πλούτη-περιουσία και να φύγουν για να ζήσουν σε άλλο τόπο ή άλλη χώρα.

Ενδεικτικά: Πορευόμαστε σωστά με την άναρχη δόμηση-τσιμεντοποίηση, με δύο μόνο στενές οδικές αρτηρίες κατά μήκος της πόλης, με ανεπαρκή ή ανύπαρκτα πεζοδρόμια, και με ελάχιστους, αναξιοποίητους και κακοποιημένους (π.χ. πλατεία Ησιόδου στο Κεφαλόβρυσο) κοινόχρηστους χώρους; Με άγαλμα του Δον Κιχώτη στο Λιμάνι, και επιγραφή στο βάθρο (στα ισπανικά) του ήρωα συγγραφέα Θερβάντες; Τιμούμε έτσι το συγγραφέα και ήρωα Θερβάντες, που έχασε το χέρι του στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (όπως γράφουμε στους Τουριστικούς Οδηγούς μας κλπ); Και πως θα αισθανόμαστε εμείς, εάν, σε μια ξένη χώρα, αντί να δούμε διαφημιζόμενο άγαλμα του Καζαντζάκη, αντικρύζαμε τον Αλέξη Ζορμπά ή τον Άντονυ Κουήν (να χορεύουν συρτάκι), και διαβάζαμε στο βάθρο ελληνική επιγραφή «Νίκος Καζαντζάκης, κλπ»; Μπορεί να παραμείνουν όπως είναι, π.χ. η πλατεία Λιμανιού και η οδός Μ. Μπότσαρη, όταν κάποιο καλοκαίρι, λόγω έκτακτου γεγονότος (σοβαρό τροχαίο ατύχημα κλπ), ή, οπωσδήποτε μετά 10-20 χρόνια, το μποτιλιάρισμα των αυτοκινήτων φθάσει μέχρι το Αντίρριο; Με την τουριστική υποδομή που διαθέτουμε μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά, π.χ. το ΞΕΝΙΑ, και να αναπτυχθεί τουρισμός υψηλής ποιότητας; Πιστεύουμε, μήπως, ότι με την Παράκαμψη θα λυθούν τα προβλήματα της Ναυπάκτου;

Γενικότερα, μήπως δεν βλέπουμε ότι «ο Αυτοκράτορας είναι γυμνός», όπως φώναζε ένα μικρό παιδί στα «Παραμύθια» του Άντερσεν; Μήπως η Ναύπακτος αυτοκαταστρέφεται;

Με το παρελθόν της Ναυπάκτου έχουν ασχοληθεί και ασχολούνται πολλοί, επιστήμονες και μη, Ναυπάκτιοι και φίλοι μας, περισσότερο από κάθε άλλη πόλη.

Πρέπει να ασχοληθούμε, συστηματικά και σοβαρά, το ταχύτερο δυνατό με το μέλλον της Ναυπάκτου, ώστε, με συγκεκριμένες απόψεις-προτάσεις, να ενημερωθεί σωστά η τοπική κοινωνία και να διευκολυνθούν ο Δήμος και άλλες αρμόδιες αρχές, ως προς τις σχετικές αποφάσεις των, για μια καλλίτερη ποιότητα ζωής, σήμερα και μελλοντικά.

Πιστεύω ότι η Διεύθυνση του «Εμπρός», θα μας παραχωρήσει τις φιλόξενες στήλες του για ένα δημοκρατικό και αποδοτικό διάλογο, με σκοπό μια πόλη «του ευ ζην» κατά τον Αριστοτέλη.

Σημείωση:

Μερικές ανακρίβειες σε σχετικές εκδόσεις (Δήμου Ναυπάκτου, Κοινωφελών Ιδρυμάτων κλπ):

α. Ο Δ. Παπαχαραλάμπους μετανάστευσε σε ηλικία 22 ετών (όχι 12 ετών). Συγκεκριμένα έφθασε στη Νέα Υόρκη την 12.4.1907, με το πλοίo PETERSBURG από Ρόττερνταμ (όχι με το «Θεμιστοκλή», όπου αρρώστησε από ναυτία κλπ, όπως γράφει ο Τρ. Χατζηνικολάου).

β. Ο Επ. Αρβανίτης γεννήθηκε το 1880 (όχι το 1882) και δώρησε την οικία του την 29.7.1947 (όχι το 1963).

Χάνια

XANIA

Δεν υπάρχει σωτηρία

DEN YPARXEI SVTHRIA

Πως γράφεται η ιστορία

PVS GRAFETAI H ISTORIA KISINGKER